Myśląć o stresie skupiamy się przede wszystkim na różnych negatywnych doznaniach, które pojawiają się w trudnych sytuacjach. Wiążą się one zarówno z objawami somatycznymi, jak i psychicznym dyskomfortem. Stres jest zjawiskiem powszechnym, bowiem z mniejszą lub większą częstotliwością i natężeniem dotyczy wszystkich ludzi, w tym również dzieci i młodzieży.
Okresem w życiu, który wiąże się z doświadczaniem zwiększonego napięcia jest czas dorastania. Stres u młodzieży związany jest z sytuacjami rodzinnymi, szkołą, relacjami rówieśniczymi, a także poszukiwaniem właściwego sposobu realizowania siebie. Opisując bardziej konkretnie są to np. sprawdziany, egzaminy (matura), poczucie bycia innym, gorszym od rówieśników, trudności w kontaktowaniu się z rodzicami, niepewność w podejmowanych zadaniach szkolnych i społecznych, potrzeba doświadczania uznania rówieśniczego, zawierania pierwszych uczuciowych relacji. Osobą dorosłym często wydaje się, że czynniki te nie powinny mieć dużego znaczenia, bo mają charakter przemijający, nie są tak istotne z perspektywy dorosłego życia. Zgodnie jednak z teorią stresu Lazarusa i Folkman (1987) o tym, co staje się czynnikiem wywołującym reakcje związane ze stresem decyduje jednostka, której to dotyczy. Jej sposób postrzegania danej sytuacji jako trudnej i niekorzystnej, przy jednoczesnej ocenie własnych możliwości poradzenia sobie (zasobów) jako zbyt małych, powoduje pojawianie się stanu silnego stresu. Z tego względu zdarzenia te dla nastolatków będą często źródłem dużego dyskomfortu bez względu na to, co o tych sytuacjach będą myśleć dorośli.
Bez względu na wiek, stres na odpowiednim poziomie prowadzi do mobilizacji organizmu, szukania dodatkowych czynników wspomagających, tak aby przezwyciężyć doświadczaną trudną sytuacje. Mówimy wówczas o radzeniu sobie ze stresem, czyli o uruchomieniu różnych poznawczych i behawioralnych wysiłków pomagających spełnić zewnętrzne oraz wewnętrzne wymagania. Zdarza się jednak i tak, że sytuacja postrzegana jest wyjątkowo niekorzystnie, powodując tym samym znaczne obniżenie, czy też zahamowanie aktywności jednostki. Stres jest wtedy zbyt wielki. Zamiast mobilizować, paraliżuje. W takich sytuacjach niezbędne może okazać się profesjonalne wsparcie.
Terapia poznawczo behawioralna pozwala na uczenie radzenia sobie ze stresem poprzez stosowanie kilku specyficznych technik. Podstawową metodą pracy jest tutaj dyskusja z pojawiającymi się negatywnymi myślami i weryfikacja tzw. zniekształceń poznawczych. W technice tej terapeuta w trakcie rozmowy wyszukuje myśli klienta, które mają negatywny wpływ na jego sposób oceniania samego siebie oraz powodują nadmierne obawy – i tym samym przeszkadzają w przezwyciężeniu trudności. Często w sposobie postrzegania i oceniania otoczenia przez jednostkę pojawiają się błędy. Powodują one m.in. że osoba posługująca się nimi ocenia siebie jako słabszą czy gorszą, ma poczucie, że wiele negatywnych sytuacji jest spowodowanych jej działaniem, nie potrafi doceniać własnych osiągnięć. W pracy terapeuta uczy klienta zmieniać niekorzystne, zniekształcone sposoby widzenia siebie i własnych umiejętności wzmacniając tym samym samoocenę i pewność siebie. W oddziaływaniach wykorzystuje się również różne treningi mające na celu wyuczenie konkretnych przydatnych w radzeniu sobie z trudnościami umiejętności, czy np. różne techniki relaksacyjne pozwalające opanować napięcie ciała i uspokoić umysł.
Właściwie dostosowany do konkretnej osoby i jej potrzeb program oddziaływań pozwala pokonać aktualne trudności, ale również nauczyć się odpowiednich sposobów radzenia sobie z podobnymi zdarzeniami w przyszłości.
Lazarus R., Folkman S.(1987) Transactional theory and research on emotions and coping. European Journal of Personality, 1, 141-170