Terapie w Centrum
Terapie poznawczo-behawioralne (CBT)
Podejście poznawczo-behawioralne (cognitive behavioral therapy – CBT) zintegrowało odkrycia koncepcji behawioralnych i poznawczych w psychologii klinicznej pozwalając na opracowanie modeli opisujących mechanizmy powstawania zaburzeń oraz skuteczne metody ich terapii. Pomimo mnogości koncepcji, stworzonych procedur i technik terapeutycznych wszystkie odwołują się do podstawowego dla tego podejścia założenia, iż aktywność poznawcza (czyli nasze myśli, oceny, przekonania, sądy, interpretacje czy oczekiwania) determinuje nasze zachowanie oraz reakcje emocjonalne i fizjologiczne. Przyczyną trudności psychicznych, zgodnie z tym założeniem, są poznawcze zniekształcenia, błędne interpretacje czy fałszywe przekonania, które uruchamiają i utrwalają patologiczne reakcje i zachowania.
Zgodnie z założeniami podejścia poznawczo-behawioralnego aby dokonać zmiany patologicznych zachowań i reakcji emocjonalnych należy zmodyfikować funkcjonowanie poznawcze jednostki. Techniki terapeutyczne różnią się w zależności od konkretnego zaburzenia i wybranych procedur, można jednak je sprowadzić do trzech grup oddziaływań: psychoedukacji, rekonstrukcji poznawczej i eksperymentów behawioralnych.
Terapie poznawczo-behawioralne były i w dalszym ciągu są poddawane licznym badaniom naukowym nad skutecznością. W związku z tym jest rekomendowana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) i NICE (The National Institute for Health and Care Excellence) jako oddziaływanie pierwszego wyboru w pracy z wieloma zaburzeniami psychicznymi.
Psychoterapia psychodynamiczna
Psychoterapia psychodynamiczna wywodzi się z psychoanalizy i stanowi jej połączenie z najnowszymi osiągnięciami psychiatrii. Stosowana jest w terapii różnego rodzaju zaburzeń psychicznych: nerwicowych, depresyjnych, psychosomatycznych, uzależnień czy zaburzeń osobowości. Charakterystyczne dla tego podejścia jest to, że zwraca uwagę na nieświadomy obszar funkcjonowania człowieka.
Proces terapeutyczny realizowany jest w oparciu o dialog, wzajemną relację pacjenta i psychoterapeuty. Skoncentrowany jest na emocjach, sposobach ich wyrażania, zaprzeczania, badaniu mechanizmów obronnych, w jaki sposób pacjent unika doświadczeń czy przeżyć, na identyfikowaniu charakterystycznych dla danej osoby wzorców i motywów, omawianiu przeszłych i aktualnych doświadczeń relacji. Podczas psychoterapii następuje pogłębienie wglądu, więc wzrasta świadomość siebie, swoich uczuć, motywów zachowań, które prowadzą do określonych sądów o sobie czy o innych. Relacja z terapeutą, umożliwia doświadczenie korektywnego doświadczenia emocjonalnego, pomaga zmienić swoje myślenie na bardziej adaptacyjne, nauczyć się nowych zachowań i umiejętności społecznych, a w efekcie budować bardziej satysfakcjonujące relacje.
Analiza transkacyjna
Jest koncepcją osobowości i rozwoju człowieka, a w psychoterapii podejściem integracyjnym, które pozwala wyjaśniać i rozumieć zachowania swoje i innych oraz relacje międzyludzkie.
Twórcą terapii w nurcie Analizy Transakcyjnej jest Erice Berne – wywodzący się ze szkoły psychoanalitycznej. Starał się on integrować różne metody pracy oraz stworzyć koncepcję, która będzie prostym językiem odpowiadać na pytania na temat zasad działania ludzkiej psychiki. W procesie psychoterapii pacjent w relacji z psychoterapeutą poszukuje odpowiedzi na pytania m.in.: dlaczego i jak to się dzieje, że wewnętrzne przekonania i mechanizmy funkcjonowania w niezrozumiały dla mnie sposób wpływają na moje codzienne życie, będąc źródłem problemów, cierpienia czy dyskomfortu oraz dlaczego robimy, to co robimy, nie robimy tego co chcemy i jak możemy to zmienić, jeśli tego chcemy?
Działania oparte na koncepcji Analizy Transakcyjnej koncentrują się na odkrywaniu i poszerzaniu świadomości siebie i swoich kontaktów z innymi, odpowiedzialności oraz autentyczności. Trzy główne założenia filozoficzne Analizy Transakcyjnej wspierające osobisty rozwój i zmianę to:
- Każdy ma zdolność do bycia w pozycji: Ja jestem OK i Ty (Wy) jesteś OK.
- Każdy ma zdolność do samodzielnego myślenia.
- Każdy ma zdolność do podejmowania decyzji i brania odpowiedzialności za swoje życie.
Niezaspokojone potrzeby mają negatywny wpływ na rozwój i mogą prowadzić do utworzenia nieadaptacyjnych schematów emocjonalnych.
Wczesne nieadaptacyjne schematy:
nieadaptacyjny schemat to dominujący wzorzec czy motyw, wpływający na to, w jaki sposób doświadczamy, przetwarzamy i rozumiemy nas samych, świat, inne osoby i ich zachowanie. Schemat obejmuje wiele sfer funkcjonowania – wspomnienia, emocje, reakcje fizyczne, myśli i przekonania. Schematy kształtują się w dzieciństwie w związku z interakcją wielu czynników, z których najważniejszymi są: niezaspokojone potrzeby emocjonalne, temperament dziecka, najbliższe środowisko i otoczenie dziecka. Schematy rozwijają i utrzymują się przez całe życie. W dzieciństwie często pomagają przeżyć trudne warunki i sytuacje, są sposobem na przetrwanie. W dorosłości jednak schematy te stają się dysfunkcyjne i nieadaptacyjne – to co pomagało dziecku, nie będzie pomocne już dla dorosłego. W związku z tym, że schematy są zazwyczaj bardzo sztywne i nie podlegają naszej świadomej kontroli, mogą w znacznym stopniu zaburzać nasze funkcjonowanie. Ograniczają nasze życie, prowokują do popełniania wciąż tych samym błędów, sprawiają, że zachowujemy się destrukcyjne wobec innych i nas samych, uniemożliwiają wyrwanie się z błędnego koła i paradoksalnie powodują, że nie możemy zaspokoić potrzeb, które leżą u podstaw schematów. Aktualnie zidentyfikowano 18 wczesnych nieadaptacyjnych schematów.
Style radzenie sobie:
jest sposobem radzenia sobie ze schematem i emocjami, myślami, reakcjami, które są w nim zawarte. Charakter radzenia sobie jest ściśle związany z treścią schematu przed którym „chroni”. Wyróżniamy trzy podstawowe sposoby radzenia sobie ze schematami:
- podporządkowanie (gdy ulegamy i zachowujemy się zgodnie ze schematem np. wybieramy krytycznych partnerów, nie okazujemy swoich potrzeb, pozwalanie innym na decydowanie za nas),
- unikanie (gdy próbujemy uniknąć sytuacji gdzie schemat może się włączyć np. rezygnujemy z nowej pracy, unikamy zawierania bliskich relacji, izolujemy się)
- nadkompensowanie (gdy zachowujemy się przeciwnie do treści schematu, „zaklinamy rzeczywistość” np. krytykujemy czy kontrolujemy innych, oczekujemy czy wręcz żądamy aby inni zaspokajali nasze potrzeby, jesteśmy przesadnie ambitni)
Tryby schematu:
to reakcja emocjonalna, fizyczna i poznawcza (schemat) wraz z charakterystycznymi dla nich zachowaniami – „tu i teraz”, w tym momencie. Czasem w trybie wyraźniej widać aspekt „radzenia sobie” (np. unikamy trudnych tematów, odcinamy się od przeżywania negatywnych emocji i chcemy rozmawiać tylko o wesołych rzeczach; wchodzimy w wir przygotowań i pracy, zapominając o świecie). Tryb może manifestować się także gwałtownym uczuciem lęku, smutku czy złości, albo poczuciem pustki i otępienia emocjonalnego.
Zazwyczaj tryb schematu aktywowany jest przez jakieś wydarzenia, które są dla nas bardzo nacechowane emocjonalnie gdyż przypominają sytuacje, w których kształtowały się nasze schematy. Tryby mogą niekiedy szybko „przełączać” się z jednego w drugi. Naturalnym przykładem działania naszych trybów są zmiany w naszym nastroju – często nawet nie jesteśmy w stanie powiedzieć skąd nagle nam tak wesoło, albo dlaczego jesteśmy tacy poirytowani czy nostalgiczni.
Do tej pory zidentyfikowano 4 kategorie trybów schematów.
Główne cele terapii schematów:
podstawowym celem terapii schematu jest uzdrowienie nieadaptacyjnych schematów oraz wzmocnienie adaptacyjnych sposobów i zdrowych trybów działania. Wiąże się to z dotarciem i zaspokajaniem podstawowych potrzeb emocjonalnych. Kluczowe elementy potrzebne dla osiągnięcia tego celu to:
- diagnoza, identyfikacja kluczowych schematów, trybów, niezaspokojonych potrzeb, sposobów radzenia sobie
- zatrzymanie dysfunkcyjnych trybów i sposobów radzenia sobie, które uniemożliwiają kontakt z prawdziwymi emocjami i potrzebami, i które utrwalają nieadaptacyjne schematy
- zmiana na poziomie poznawczym – praca ze zniekształconymi sposobami spostrzegania siebie, świata i innych, błędami poznawczymi, przekonaniami i założeniami
- zmiana na poziomie emocjonalnym i doświadczeniowym – kontakt ze swoimi potrzebami i emocjami, praca z trudnymi emocjonalnie sytuacjami z dzieciństwa i teraźniejszości, zaspokajanie potrzeb emocjonalnych w relacji terapeutycznej i poza nią
- zmiana na poziomie zachowań – minimalizowanie negatywnego efektu dysfunkcyjnych trybów i sposobów radzenia sobie, nauka i wzmacnianie zdrowych trybów, umiejętności i zachowań, które umożliwiają zaspokajanie własnych potrzeb w adaptacyjny i zdrowy sposób
Zapraszamy na naszego bloga po dalsze informacje o terapii schematu.