14Ciąg dalszy Terapii Schematu na naszym blogu. W tym artykule przedstawiamy 4 kategorie trybów schematów.
Tryby Dziecięce:
charakteryzują się silnymi emocjami, takimi jak: lęk, smutek, panika, złość, bezradność, poczucie opuszczenia, samotność, wstyd czy poczucie winy. Powstały w momencie kiedy podstawowe dziecięce potrzeby nie były adekwatnie zaspokajane.
Wrażliwe Dziecko (opuszczone, gorsze, zależne, skrzywdzone, samotne)
Rozłoszczone Dziecko (złoszczące się, niecierpliwe, sfrustrowane, wściekłe, roszczeniowe, agresywne)
Impulsywne Dziecko (niezdyscyplinowane, samolubne, popędliwe)
Dysfunkcyjne tryby rodzicielskie:
powstały w wyniku internalizacji negatywnych wzorców zachowania znaczących osób w dzieciństwie (zazwyczaj rodziców/opiekunów). Kiedy są aktywne, ludzie doświadczają stanów takich jak złość czy wręcz nienawiść do siebie, samokrytyka i samokaranie, dewaluacja siebie i swoich osiągnięć, lub też poczucie silnej presji na osiąganie wysokich standardów.
Wymagający Rodzic
Karzący/Krytyczny Rodzic
Dysfunkcyjne tryby radzenia sobie
są usztywnionymi strategiami radzenia sobie z silnymi emocjami powstającymi w momencie aktywacji schematów. Powstały w dzieciństwie i okresie dorastania po to, żeby chronić wrażliwe tryby dziecięce przed doświadczeniem bólu. W życiu dorosłym powodują jednak, że podstawowe potrzeby w dalszym ciągu nie mogą zostać zaspokojone a schematy emocjonalne się utrzymują.
Uległy Poddany (podporządkowywanie się innym lub/i własnym schematom)
Unikający Obrońca (odłączony od emocji, zdystansowany, samokojący, rozpraszający uwagę, izolujący się, odstraszający innych)
Kontrolujący/Kontratakujący Obrońca (perfekcjonista, obsesyjny kontroler, samopowiększacz, wykorzystujący i manipulujący innymi, podejrzliwy kontroler, poszukujący uznania i uwagi, zastraszacz, krytykujący i oskarżający kontroler)
Zdrowe tryby:
Radosne Dziecko – związany z doświadczaniem pozytywnych emocji, optymizmem i spontanicznością, umiejętnością zabawy, również z innymi ludźmi. Czuje się ważne, wartościowe, kochane, bezpieczne, zrozumiane, pewne siebie, usatysfakcjonowane i spełnione.
Zdrowy Dorosły – zawierający zrównoważone standardy zachowania i adaptacyjne postrzeganie rzeczywistości. Potrafi zauważyć i zadbać o emocje i potrzeby trybów dziecięcych, potrafi być wyrozumiały ale też stawiać racjonalne granice, cele, ambicje czy wymagania.
Piśmiennictwo:
Young J.E., Kolosko J., Weishaar M.E. (2014) Terapia Schematów. Przewodnik praktyka. Sopot: GWP
Young J.E., Kolosko J. (2012) Program zmiany sposobu życia. Uwalnianie się z pułapek psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Zielone Drzewo